De kwaliteitswet: toepassing in de geestelijke gezondheidszorg

Op 14 mei 2019 werd het invoeren van de Kwaliteitswet goedgekeurd. Die zou initieel op 1 juli 2021 van kracht worden, maar werd eind mei 2021 met een jaartje uitgesteld tot 1 juli 2022.

Het doel van de Kwaliteitswet is een verbetering van de kwaliteit van de zorg. Voorheen was deze enkel van toepassing in ziekenhuizen, maar hij wordt nu uitgebreid tot de bredere gezondheidszorg.

De optimale zorgkwaliteit die wordt nagestreefd hoopt de overheid te bereiken door enkele basisvoorwaarden op te leggen aan zorgverleners.

Maar wat houdt dit net in en op wie is dit van toepassing? We geven jou hier graag wat meer duidelijk.

Voor welke hulpverleners geldt de Kwaliteitswet?

Alle gezondheidszorgbeoefenaars die werken onder een visum zijn verplicht om de Kwaliteitswet te volgen en te implementeren. Dat betekent dus de klinisch psychologen, klinisch orthopedagogen, artsen etc.

Ook voor psychotherapeuten?

Omdat psychotherapie in de WUG (de wet betreffende de Uitoefening van de Gezondheidszorgberoepen) beschreven wordt als een behandeling en niet als een beroep, zijn psychotherapeuten momenteel nog niet erkend en beschikken ze niet over een visum. Zij zijn momenteel dus niet verplicht om de Kwaliteitswet te volgen. Psychotherapeuten die daarnaast ook psycholoog of orthopedagoog zijn bijvoorbeeld, vallen dus wel onder de kwaliteitswet.

Het is natuurlijk een goed idee om deze regelgeving toch al zo goed mogelijk op te volgen, ook al is het voor jou misschien momenteel (nog) geen verplichting. Het garandeert een goede en continue zorg voor je cliënten én zorgt voor een vlotte start bij een eventuele toekomstige erkenning.

De voorwaarden voor het verlenen van zorg volgens de Kwaliteitswet

Er zijn heel wat algemene voorwaarden die opgelegd worden aan de hand van deze Kwaliteitswet. Wij pikten er de artikelen uit die van toepassing zijn op zorgverleners in de mentale gezondheidszorg. (Regels rond bv. anesthesie werden hieronder niet opgenomen.)

Bekwaamheid en erkenning

Je verstrekt enkel die zorg waarvoor je over de nodige aantoonbare bekwaamheid en ervaring beschikt. Je houdt de nodige documenten daarvoor (zoals bv. diploma’s en certificaten) bij in een portfolio – bij voorkeur eentje van elektronische vorm.
Je mag enkel gezondheidszorg verstrekken wanneer je beschikt over een visum dat jouw bekwaamheid weerspiegelt. Dat visum werd jou toegekend door de FOD Volksgezondheid.
Je bent verplicht het volgende te delen met de FOD Volksgezondheid:
- Een algemene omschrijving van de zorg die je aanbiedt
- Of je dit doet in samenwerking met andere zorgverleners
- De locatie waar je de zorg verstrekt en alle wijzigingen hierin

Invulling en administratieve opvolging van de verleend zorg

Om ervoor te zorgen dat jij je job zo goed mogelijk kan uitvoeren, voorzie je de nodige omkadering. Daarmee kunnen bv. een comfortabele en veilige therapieruimte of de nodige ondersteunende attributen bedoeld worden.
Je kiest als hulpverlener zelf hoe de behandeling van je cliënt er uit ziet. Je houdt wel steeds rekening met zaken zoals jouw eigen expertise en ervaring en de voorkeuren van de patiënt.
Je bent verplicht een patiëntendossier/cliëntendossier op te stellen. Wat dit dossier dient te bevatten lees je verder in deze tekst.
Bij de eerste ontmoeting met een nieuwe cliënt stel je, indien relevant, een karakterisatie op van de cliënt. Daarin geef je een basisbeschrijving van de (mentale) gezondheidstoestand van de cliënt en noteer je de relevante persoonsgegevens. Je houdt deze gegevens verplicht bij in een patiëntendossier.
Je kan toegang krijgen tot de gegevens die andere hulpverleners bijhouden over je patiënt als de patiënt daar toestemming voor geeft én als de toegang van belang is voor het verlenen van de zorg. De patiënt moet ook steeds kunnen nagaan wie zijn gegevens heeft ingekeken.

Continuïteit van de zorg

Je bent verplicht om een cliënt door te verwijzen naar een collega indien de zorg voor de cliënt jouw eigen kunnen en ervaring voorbij gaat. Dit vermeld je verplicht in het patiëntendossier.
Je bent verplicht om de continuïteit van de zorg te verzekeren. Dat betekent dat je de zorg voor een cliënt niet mag stopzetten of onderbreken zonder de nodige voorzieningen te treffen voor een verder verloop van de behandeling. Je bent zo bv. verplicht om je cliënt te informeren over een collega die, indien mogelijk, een soortgelijke behandeling aan die van jou kan voorzien.
Behandel je een cliënt met zekere risicofactoren, dan voorzie je in een procedure om spoedgevallen op te vangen bij jou of bij een spoedvoorziening.
Wanneer een behandeling moet worden overgedragen aan een collega deel je, mits toestemming van de cliënt, de nodige info zoals bv. een diagnose of een voorkeur in behandeling met de opvolgende hulpverlener.
Ook bij stopzetting van de praktijk zorg je als hulpverlener voor een patiëntendossier dat kan worden overgedragen aan een andere gezondheidszorgverstrekker.
Je bent verplicht om deel te nemen aan de permanentie binnen jouw zorgtak, indien die georganiseerd wordt. Dit dien je ook te vermelden in je portfolio. Onder bepaalde voorwaarden en in overleg met de deontologische raad kan je deelname aan een permanentie wel opgeschort worden, zoals bv. je gezondheidssituatie, gezinssituatie etc.

Je praktijkgegevens publiceren (online)

Het is toegelaten om praktijkinformatie over jouw praktijk publiekelijk bekend te maken. Daarvoor moet je wel de volgende voorwaarden indachtig houden:
- De informatie is waarheidsgetrouw, relevant, objectief en verifieerbaar
- De info mag niet aanzetten tot onnodige onderzoeken of behandelingen
- De informatie mag niet de ronseling van cliënten tot doel hebben. Dit ligt in lijn met de eerdere deontologie, en betekent dat je geen uitgesproken verkooptechnieken mag toepassen om cliënten naar je praktijk te ‘lokken’. Een profiel op VindeenTherapeut.be met je praktijkgegevens en jouw manier van werken, is dus helemaal ok!
- De info bevat een vermelding van bijzondere erkende beroepstitels die de zorgverstrekker bezit. Je bent dus verplicht om te vermelden of je klinisch psycholoog, klinisch orthopedagoog, arts etc. bent. Deze vermelding sluit niet uit dat je ook opleidingen en toepassing van andere behandelingsvormen, die buiten de erkenning vallen, mag vermelden.

De verplichte inhoud van je patiëntendossier

Zoals we al vermeldden ben je als gezondheidszorgbeoefenaar (met visumnummer) verplicht om een patiëntendossier bij te houden voor alle behandelde patiënten.

Je dient dit dossier in elektronische vorm bij te houden. De termijn voor het bewaren van de gegevens is minimum 30 jaar en maximum 50 jaar na het laatste cliëntencontact.

De volgende gegevens dien je verplicht bij te houden, waaronder sommige zaken indien van toepassing:

De identiteit van de patiënt (Sociale zekerheidsnummer, naam, geslacht, contactgegevens etc.)
Identificatie van de huisarts van de patiënt/cliënt
Jouw eigen identificatie als gezondheiszorgbeoefenaar én eventuele andere hulpverleners die tussenkwamen of assisteerden in de zorg
De reden voor het contact en/of de problematiek bij aanmelden
De persoonlijke of familiale voorgeschiedenis
De resultaten van onderzoeken, zoals bv. radiologische, biologische, klinische etc.
Een weergave van overleggesprekken met de cliënt óf met andere gezondheidszorgverstrekkers of derden
Eventuele attesten, verslagen of adviezen die je ontvangen hebt van de cliënt
De gezondheidsdoelen en wilsverklaringen zoals besproken met de cliënt
Een eventuele diagnose zoals gesteld door de hulpverlener, indien de hulpverlener een diagnose mag stellen.
De karakterisatie van de patiënt (zie lager)
Een chronologische overzicht van de verstrekte zorg (datum + type)
De evolutie van de aandoening, indien relevant
Eventuele doorverwijzingen
Een eventueel medicatieschema
Eventuele complicaties die een bijkomende behandeling zouden vergen
Bij opname in het ziekenhuis en indien de behandelaar het belangrijk acht – een dagelijkse evaluatienota
De vermelding van het delen van informatie, met toestemming van de patiënt, met een vertrouwenspersoon of aan de patiënt in aanwezigheid van een vertrouwenspersoon, net als de identiteit van de vertrouwenspersoon.
Een vermelding van het verzoek van de patiënt om bepaalde informatie niet met hen te delen + de motivering voor het onthouden van die informatie.
Vermelding van het verzoek van de patiënt om bepaalde informatie te laten inkijken door een vertrouwenspersoon of in bijzijn van een vertrouwenspersoon, inclusief de identiteit van die vertrouwenspersoon + de motivering voor het inkijken van de informatie.

Momenteel zijn er nog geen richtlijnen voor het gebruik van de beheersoftware voor erkende geestelijke gezondheidszorgverleners. Voor artsen en andere sectoren zijn die er wel al – zij zijn verplicht om een geaccrediteerde service te gebruiken die aangesloten is bij het MyCareNet. Wil jij ook al een blik werpen op deze goedgekeurde software (en je zo voorbereiden op een aansluiting in de toekomst)? Op de website van InterMut vind je een lijst terug.

Dit is dus enkel van toepassing voor zorgverstrekkers met een visumnummer. Psychotherapeuten die geen psychoog, orthopedagoog, dokter ed zijn, hebben deze wettelijke verplichting niet.

Toezicht op het naleven van de kwaliteitswet

Er wordt ook een federale commissie voor toezicht op de praktijkvoering binnen de gezondheidszorg opgericht. Deze toezichtcommissie kan/zal controleren

Of je fysiek en/of psychisch geschikt bent om je rol als zorgverlener uit te voeren.
Of de praktijkvoering correct en volgens de kwaliteitsnormen verloopt.

De commissie wordt samengesteld uit de groep zorgverleners die actief zijn binnen de verschillende zorgberoepen. Het concrete toezicht in het werkveld wordt uitgevoerd door de gezondheidsinspecteurs van de FOD Volksgezondheid, maar ook door bevoegde inspecteurs van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten of de Dienst Geneeskundige Controle en Evaluatie van het RIZIV.

Een toezicht kan gebeuren op volgende manieren:

Een systematisch toezicht
Een ad hoc toezicht
- Vooral op basis van een klacht
- Kan ook op initiatief van de Toezichtcommissie

Je bent verplicht om de inspecteurs toegang te geven tot je zorglocatie en alle noodzakelijke gegevens, waaronder bv. je portfolio. Tot welke gegevens deze controleurs in detail inzicht in kunnen vragen is nog niet helemaal helder.

Bij opmerkingen kan er een verbeterplan opgelegd worden. Bij ernstige inbreuken kan je visum worden geschorst of ingetrokken.
Met al deze voorschriften hoopt de regering een kwalitatieve en continue zorg te bieden aan patiënten/cliënten.

Bovenstaande tekst werd opgemaakt op 8 juni 2021. Je leest er, in mensentaal, wat de Kwaliteitswet inhoudt. Dit is dus géén exact kopie van de wettekst en kan steeds foutjes bevatten. VindeenTherapeut.be kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor de gevolgen van het eventueel foutief opvolgen van de wetgeving op basis van bovenstaande informatie.

De volledige wettekst kan doorgenomen worden in het online Staatsblad.